Ayşe Şan, Kürt müziğinin "Taçsız Kraliçesi" olarak anılan, sesiyle milyonların yüreğine dokunan Ayşe Şan 1938 yılında Diyarbakır'da doğdu. Yaşadığı acıları, özlemleri ve toplumun sancılarını müziğine yansıtarak kendi hikayesini ve halkının duygularını şarkılarıyla dile getirmiştir. Kadın kimliği nedeniyle karşılaştığı tüm zorluklara rağmen, müziğinden ve dilinden asla vazgeçmemiş, hayatı boyunca ailesinin ve toplumun baskılarına direnmiştir.
Ayşe Şan, 1938 yılında dünyaya geldi. Babası, dönemin tanınmış dengbêjlerinden biriydi ve bu, onun küçük yaşta müzikle tanışmasına vesile oldu. Evlerinde düzenlenen dengbêj divanlarıyla Kürt müziğini, kültürünü ve klamlarını öğrenerek doğal bir müzikal eğitim aldı. “Keşke Diyarbakır’daki evimizin duvarlarının dili olsaydı da o dengbêj gecelerini anlatsaydı,” diyerek çocukluk anılarını ve müziğe olan tutkusunu dile getirdi. Küçük yaşta baba evinde dinlediği parçalar, Ayşe Şan’ın özellikle dengbejliğe ilgisini artırdı ve babasının yolunda ilerlemeye başladı. İlk olarak mevlitlerde, ilahi ve kasideler okudu; billur sesiyle sadece kadınların bulunduğu ortamlarda sesini duyurdu ve beğeni topladı. Ancak babası, kızının dengbejlik geleneğini sürdürme isteğini hoş karşılamadı; erkeklerin bulunduğu ortamlarda stran söylemesine sıcak bakmadı. Kızının evlenip çoluk çocuğa karışmasını istedi. Babası vefat ettikten sonra, 1958 yılında ailesinin isteğiyle evlendirildi ve bu evlilikten bir kızı oldu. Ancak kendi rızası olmadan yapılan bu evlilik uzun sürmedi. Eşinden ayrıldıktan sonra ailesinin baskısı nedeniyle Diyarbakır’dan ayrılmak zorunda kaldı.
Ayşe Şan, hayatı boyunca karşılaştığı tüm zorluklara rağmen müziğinden ve dilinden vazgeçmedi. Kendi acılarını ve toplumun sancılarını şarkılarına yansıtarak milyonların yüreğine dokundu. Söylediği parçalarda kendi hikayesini somutlaştırıyor; acısını, özlemini ve sevgisini müzik eşliğinde dile getiriyordu. İnsanların iyi vakit geçirmesi için söylediği parçalarda bile içten içe ağlıyordu. “Ölsem de Kürtçe klam okuyacağım,” diyerek diline ve müziğine olan bağlılığını gösterdi. Ayşe Şan, sadece Kürtler arasında değil, Ermeni, Arap ve Türkler arasında da sıklıkla dinleniyordu. Ağıt tarzındaki parçalarıyla derin acılardan bahsediyor, içindeki hisleri müziğe dökerek insanların yüreğine dokunuyordu. 18 Aralık 1996 tarihinde İzmir’de kanser nedeniyle hayata veda etti. Vasiyeti üzerine cenazesinin Diyarbakır’a defnedilmesi istense de bu gerçekleşmedi ve cenazesi İzmir’de az sayıda kişinin katılımıyla toprağa verildi. Yaşamı boyunca ailesinin ve toplumun baskılarına rağmen müziğini icra eden Ayşe Şan, “Taçsız Kraliçe” olarak Kürt müziğinin efsanevi isimlerinden biri olarak tarihteki yerini aldı.
